li conte - La cabro de moussu Seguinretour

reviraduro
     
la cabro de moussu seguin

I

Moussu Seguin avié jamai agu de bonur emé si cabro.
Li perdié tóuti d'uno memo façoun : un bèu matin roumpien sa cordo, s'escapavon dins la mountagno, pièi eilamoundaut lou loup li manjavo... Ni li bòni maniero de soun mèstre, ni la pòu dóu loup, rèn poudié li reteni. Ero, parèis, de cabro forço fèro, qu'avien besoun, coume qu'anèsse, de grand èr e de liberta. Lou brave Moussu Seguin, que coumprenié rèn au biais de si bèsti, èro pas countènt. Disié : Es fini ! l'oustau vèn en odi à mi cabro : n'en gardarai pas uno, veirés...
Pamens tenguè lou cop ; emai aguèsse deja perdu sièis cabro de la memo façoun, n'en croumpè uno setenco. Soulamen, aquesto fes, la prenguè touto jouineto, se cresènt qu'ansin la bèsti s'acoustumarié miés.
Ah ! mis ami, qu'èro poulido, la cabro de Moussu Seguin ! qu'èro poulido emé sis iue dous, sis esclop negre e trelusènt, si bano barracanado e si long péu blanc, que ié fasien, aurias di, un bèu jargau de velout... E pièi amistouso, bravo, pourgènt si pousseto sènso boulega, sènso reguigna maliciousamen pèr faire enversa l'escudello : un tresor, aquelo cabreto !
Moussu Seguin avié darrié soun oustau un pichot prat : ié meteguè sa cabro, estacado au mitan coume se dèu, e 'm' acò venié vèire de tèms en tèms se la bèsti èro bèn... S'èro bèn !... Lou crese ; fasié gau de la vèire trissa l'erbeto. Lou bon Moussu Seguin n'èro tout galoi : Enfin, se disié lou paure, aquelo au mens s'enuiara pas, à l'oustau !...
Moussu Seguin s'enganavo : la cabreto s'enuiè.
la cabro de moussu seguin

II

Vous trouvarés qu'un jour la simplasso se diguè, en regardant la colo :
- Coume dèu faire bon eilamoundaut ! que chale d'escala dins li brueio, sènso aquelo marrido cordo que vous estrasso lou còu... Es bon pèr un ase o pèr uno vaco de passa sa vido dins un pradoun... Nautre, la cabruno, nous fau mai de large...
Subran l'erbo dóu prat ié semblè aisso. Se languiguè. Venguè maigro. Tout lou jour estiravo sa cordo, lou mourre vira vers la mountagno, e disié : Mè! mè! que fasié traire peno.
Vesié bèn, Moussu Seguin, que la cabro avié quicon, mai sabié pas ço qu'èro. Un matin, que soun mèstre acabavo de la móuse, la cabro se revirè, e ié diguè dins soun parla de cabro :
- Escoutas, Moussu Seguin, me languisse à voste oustau : leissas-m'ana dins la mountagno...
- Ai ! moun Diéu ! emai aquelo ! cridè lou bon Moussu Seguin. E d'esfrai leissè toumba lou toupin. Pièi, s'assetant dins l'erbo, au coustat de la cabro :
- Coume, Blanqueto, ié venguè, te vos enana ? Blanqueto respoundeguè :
- Me vole enana, Moussu Seguin !
- As belèu pas proun d'erbo, dins lou prat ?
- Oh ! si, Moussu Seguin !
- Alor es que t'an estacado trop de court... Poudèn, se vos, moula 'n pau mai de cordo...
- Nàni ! Moussu Seguin, prengués pas la peno !
- Mai de-que vos alor ? de-que te fau ?
- Me vole enana dins la mountagno, Moussu Seguin !...
- La mountagno, malurouso ! ié sounjes pas... I'a lou Loup, dins la mountagno... Se un cop te vèn dessus, coume faras ?...
- Ié mandaren de cop de bano, Moussu Seguin...
- Pecaire ! de cop de bano !... A bèn pòu de ti baneto, aquéu grand gusas de Loup ! Vai, a fa si freto de mis àutri cabro, qu'èron bèn plus grosso e plus forto que tu, petouso !... Sabes bèn : la grand Reinaudo, qu'èro eici avans tu, un foutralas de cabro, plus auto qu'uno vaco, em' un parèu de bano !... Eh! bèn, Reinaudo se bateguè 'mé lou loup touto la niue, pièi lou matin lou loup la mangè...
- Pauro Reinaudo !... Es egau, Moussu Seguin leissas m'ana dins la mountagno.
- Malan de Diéu ! (que me fariés dire), faguè Moussu Seguin, sara pas di que lou loup te manjara coume lis autro !... Te vau embarra dins l'estable, e 'm' acò pas mai !
Faguè coume avié di, enmenè la cabro dins l'estable, un laid establas tout negre, e clavè lou pourtau, cri ! cra ! à tres o quatre tour... Malurousamen, li gènt s'avison pas de tout, Moussu Seguin óublidè de barra la fenèstro e pèr la fenèstro Blanqueto s'enanè.
la cabro de moussu seguin

III

Quand la cabro de Moussu Seguin arribè dins la mountagno, fuguè uno fèsto, eilamoundaut, universalo ! Jamai li pinedo avien rèn vist de tant poulit : la reçaupèron coume une pichoto rèino ; li pin-pignoun ié fasien de grand salut, e davans elo li floureto embaumèron tant que poudien. Touto la colo èro en joio. Se nosto cabro èro countènto, es pas necite de lou dire... Ges de cordo! ges d'estaco ! Es aqui que n'i'avié, d'erbo, e de touto merço e pèr-dessus li bano... La bauco dóu pradoun èro rèn à respèt.
La cabro blanco, en aio, folo e embriago, se ié viéutavo dedins, li cambo en l'èr... E zóu de saut ! zóu de cambareleto !... La vaqui aro sus un piue, aro eilavau au founs d'un vabre, à drecho, à gaucho, pertout... Aurias di que i'avié dès cabro de Moussu Seguin dins la mountagno.
Es qu'avié pòu de rèn, nosto Blanqueto ! D'un vanc afranquissié li cataracho, pièi touto trempo e blanco d'escumo, s'enanavo eidraca au bon soulèu sus un roucas. Un cop, en ribejant lou bord de la peno, em'un brout de genèsto i dènt, veguè eilavau, pereilavau dins la coumbo, l'oustau de Moussu Seguin, emé lou prat darrié. Acò la faguè bèn rire !
- Quet oustaloun ! pensavo... Qu'es pichoutet ! Mai es poussible que iéu aqui-dedins ague pouscu viéure ! Pecaire! de se vèire quihado tant aut, la petouseto se cresié pèr lou mens autant grosso que la mountagno...
A la bono dóu jour, en barrulant dins la séuvo, nosto Blanqueto rescountrè quàuqui chamous en trin de faire riboto à l'entour d'uno lambrusco. De vèire aquelo chatouno en raubeto blanco, aquéli moussirot fuguèron esbalauvi, e ié faguèron, pensas-vous, un acuei magnifique. Me siéu meme leissa dire qu'un chamoussèu negroun aguè l'ounour de plaire à Dono Blanqueto... Li dous calignaire passèron dins lou bos uno miechoureto ensèn; e 'm' acò se voulès n'en mai saupre. anas lou demanda i sourgènt invesible que babihon dins li moufo.
la cabro de moussu seguin

IV

Subitamen lou tèms se refresquè, e la colo devenguè vióuleto...
- Deja la niue ! es pas poussible ! faguè la cabro. E chaurihè touto esmougudo. La coumbo, eilavau, èro negro ; lou prat de Moussu Seguin despareissié dins lou calabrun, e de l'oustau noun se vesié qu'un pau de fum que mountavo.
La cabro regardè lou fum, escoutè lou din-din dis avé que rintravon à la jasso... Un gerfaut, que passavo dins la niue, la frustè de sis alo... Avié pòu... Pièi tout-en-un-cop s'ausiguè 'n long ourlamen dins la mountagno :
- Hou! Hou !
Blanqueto pensè au loup : aquelo simplasso i'avié pas pensa de tout lou jour. Un moumenet après, lou biéu de Moussu Seguin s'entendeguè boumbi adavau dins la coumbo. Lou paure ome fasié 'n darrier esfors.
- Hou ! hou ! venié lou Loup.
- Retourno-te ! retourno ! bramavo la troumpo dóu mèstre.
Blanqueto aguè proun envejo de s'entourna ; mai en sounjant au pichot prat e à l'estaco, pensavo, ma fisto, qu'aro qu'avié tasta la liberta, pourrié jamai recoumença la vido de presoun.
Lou biéu sounavo plus...
La cabro entendeguè à rèire un brut dins lou fuiage, se revirè, e destousquè dins l'oumbro dos auriho courto, tóuti drecho, emé dous iue de braso qu'alucavon... Ero lou Loup.
la cabro de moussu seguin

V

Grand, gros, espaventable, asseta sus soun quiéu, lou loup èro aqui qu'espinchavo la cabreto ; e se n'en coungoustavo pèr avanço. Coume sabié bèn que la pauro Blanqueto poudié pas i'escapa, lou feran se pressavo gaire. Soulamen quand la bereto se revirè, lou bregand se meteguè à rire malamen
: - Ha ! ha ! la pichoto cabro de Moussu Seguin !... E 'm' acò s'esperlucavo, passant sa lengo roujo, sa grosso lengo roujo sus si brego d'amadou.
Blanqueto se veguè perdudo. Em' aquéu grand bourrèu la lucho èro impoussiblo... Un moumen, en se souvenènt de la grand Reinaudo que s'èro batudo touto la niue pèr èstre manjado lou matin, Blanqueto se diguè que vaudrié miés se leissa manja tout-d'un-tèms : mai pièi se ravisè, e se meteguè en gàrdi, la tèsto basso e li bano en avans, coume uno bravo cabro de Moussu Seguin qu'èro... Esperavo pas manja lou loup, pecaire ! jamai cabro an manja loup ; soulamen voulié vèire se pourrié teni bon jusqu'au matin coume la grand Reinaudo.
Alor lou moustre s'avancè, e li pichòti bano se boutèron en danso.
Ah ! la bravo cabreto ! coume i'anavo de bon cor ! Au-mens dès fes, es la verita, faguè recula lou loup. Entre-tèms la galavardo arrapavo de galapachoun un brout d'erbeto, e tournavo à la bataio, en roumiant... e coume acò touto la niue.
De tèms en tèms la cabro de Moussu Seguin regardavo lis estello que dansavon dins lou cèu clar, e se disié :
- Ah ! se poudiéu teni jusqu'au matin ! A cha uno lis estello s'esvaliguèron. E zóu li cop de bano! e zóu li cop de dènt ! Eilalin, lou cèu blanquejè. Lou cacaraca d'un gau enraumassa mountè d'uno bastido...
- Ié sian ! enfin !... diguè la pauro bèsti. E se couchè sus l'erbo dins soun bèu jargau de velout blanc tout ensaunousi. Alor lou loup se jitè sus la pichoto cabro, e la mangè.
E vaqui, mis ami, d'ounte vèn lou prouvèrbi que se dis en Prouvènço : « A dóu mau de la Cabro de Moussu Seguin, que se bateguè touto la niue 'mé lou loup, e pièi, lou matin, lou loup la mangè ».
Tira de l'Armana Prouvençau de 1869.