li manlèu - Memòri e raconteretour

...

- Es deman la fèsto di Rèi ! Se li voulès vèire arriba, anas-ié lèu à l'endavans, pichot, e pourtas-ié quacarèn pèr i' óufri.
De noste tèms, vaqui, la vèio dóu jour di Rèi, o que nous disien nòsti maire...
E zóu ! touto la ninèio, lis enfant dóu vilage, partian afeciouna au rescontre di Rèi Mage, que venien à Maiano, emé si page, si camèu e touto sa seguido, pèr adoura l'Enfant Jèsu.
- Ounte es qu'anas, pichot ?
- Anan à l'endevans di Rèi !
E' m' acò, tóutis ensèn, drouloun espeloufi, bloundinèlli chatouneto, emé nòsti caloto e nòsti escloupet, partian sus lou Camin d'Arle, lou cor trefouli de joio, lis iue plen de vesioun. E pourtavian en man, que nous l'avien recoumanda, de fougasso pèr li Rèi, de figo seco pèr li page, emé de fen pèr li camèu.

Jour creissènt,
Jour cousènt.

La cisampo siblavo : es vous dire que fasié fre, lou soulèu davalavo, fouscarin, vers lou Rose. Li riéu èron crespina. La bauco èro brounzido. Di sause desfuia li branco rougejavon. Lou rigau, la petouso, sautavon revertiguet, famihié, de broco en broco... E se vesié res au champ, aleva quauco pauro véuso que recargavo sus la tèsto soun fadau plen de sousquihoun, o quauque vièi espeiandra que gratavo de cacalauso au pèd d'uno sebisso.

- Ounte anas tant tard, pichot ?
- Anan à l'endavans di Rèi !
E la tèsto à l'arrié, fièr coume de galoun, en risènt, en cantant, en courrènt à pèd cauquet o en fasènt de resquiheto, anavian davans nous-autre, sus lou camin blanquinous, escoubiha pèr l'auro.
Pièi lou jour s'abeissavo. Lou clouchié de Maiano despareissié darrié li aubre, darrié li grand ciprès, pounchu, que negrejavon ; e vasto e nuso, la campagno pereilalin s'espandissié... Mandavian nòstis iue, tant que poudian, à perdo de visto, mai debado ! Rèn pareissié, que quauque fais d'auriolo empourta pèr lou vent dins lis estoublo. Coume un vèspre d'ivèr e de janvié, tout èro triste, tout soufrachous e mut.
De fes que i'a, pamens, rescountravian un pastre, amaga dins sa jargo, que venié de garda si fedo...

- Mai ounte anas, pichot, tant tard ?
- Anan à l'endavans di Rèi... Poudrias pas nous dire se soun encaro liuen ?
- Ah ! li Rèi ?... Es verai... Soun eila-darrié que vènon. Tout-aro lis anas vèire.
E de courre, e de courre à l'endavans di Rèi, emé nòsti tourtoun, emé nòsti fougasseto, emé de pougnadoun de fen pèr li camèu.
Pièi lou jour falissié. Lou soulèu, engourga dins un gros nivoulas, s'esvalissié de pau à pau. Li cascai fouligaud moulavon un brisoun. L'auro se refrescavo. E li plus courajous marchavon de-retenoun.
Tous-en-un-cop : - Vès-lèi !

Un crid de joio folo partié de tóuti li bouco... E la magnificènci de la poumpo reialo esbrihaudavo nòstis iue. Un regiscle, un triounfle de coulour ufanous, enfioucavo, embrasavo la lono pounenteso. De gros lampias de pourpro flamejavon ; e d'or e de roubis uno miejo-courouno, dardaiant dins lou cèu un ciéucle de long rai, escalustravo l'ourizount. - Li Rèi ! li Rèi ! vès sa courouno ! vès si mantèu ! vès si drapèu ! vès sa cavalarié 'mé li camèu que vènon !

E restavian palafica... Mai lèu aquéu trelus, mai lèu aquelo glòri, darriero escandihado dóu soulèu enintra, se foundié, s'amoussavo, à cha pau, dins lou nivo ; e nè, bouco badanto, dins lou campèstre segrenous, nous trouvavian tóuti soulet.

- Ounte an passa li Rèi ?
- Darrié la mountagno.

La machoto fasié miau. La pòu nous agantavo ; e dins lou calabrun nous retournavian mouquet, en rousigant li tourtoun, li fougasseto emé li figo, que pèr li Rèi avian adu.

E quand arribavian, pièi, à nòstis oustau :

- Eh ! bèn, lis avès vist ? nòsti maire nous disien.
- Nàni, an passa d'eila, de la man d'eila, darrié la mountagno.
- Mai que camin avès pres ?
- Lou camin Arlatan...
- Ha ! mi pàuris agnèu ! li Rèi vènon pas d'aqui. Es dóu Levant que vènon... Pardi ! vous falié prene, eila, lou camin Roumiéu... Ah ! coume aco'ro bèu, s'avias vist, s'avias vist, quand soun intra dins Maiano ! Li tambour, li troumpeto, li page, li camèu, que chaplachòu, moun Diéu !... Aro soun à la glèiso que fan soun adoracioun. Après soupa, lis anarés vèire.

Soupavian vitamen, - iéu vers ma grand Nanoun, - pièi courrian à la glèiso... E dins la glèiso pleno, pas-pulèu èstre intra, l'ourguenon, acoumpagnant lou cant de tout lou pople, entamenavo plan, pièi alargavo fourmidable lou superbe nouvè :

De matin
Ai rescountra lou trin
De tres grand Rèi qu'anavon en vouiage ;
De matin
Ai rescountra lou trin
De tres grand Rèi dessus lou grand camin.

Nous-autre, apetega, nous enfaufilavian, entre li coutihoun di femo, enjusquo à la capello de la Nativeta. E aqui, sus l'autar, vesian la Bello-Estello ! veisan li tres Rèi Mage, enmantela de rouge, de jaune emé de blu, que saludavon l'Enfant Jèsu : lou rèi Gaspar emé sa bouito d'or, lou rèi Marchoun emé soun encensié, e lou rèi Bautezar emé soun pot de mierro ! Amiravian li galant page que pourtavon la co de si mantèu tirassadou ; pièi li camèu gibous qu'aubouravon la tèsto subre l'Ase e lou Biòu ; la Santo Vierge e Sant Jóusè ; emé, tout à l'entour, sus uno mountagno de papié mascara, li Pastre, li Pastresso, que pourtavon de fougasso, de panié d'iòu e de bourasso ; lou Móunié, que carrajavo uno saco de farino ; Deflaudo que fielavo ; lou Ravi que badavo ; l'Amoulaire qu'amoulavo ; l'Oste qu'esperluca durbié soun fenestroun ; e tóuti li santoun que figuron au Belèn. Lou mai que regardavian èro lou rèi Mouro.

...