li conte - Pantai de machotoretour

pantai de machoto
« Maman ! » diguè un vèspre, la pichoto machoto Schuscha, « Iéu vole plus èstre uno machoto ! »
« De qu'es aquesto bestiso ? » faguè la maire, en gardant, d'estounamen lou bè tant dubert, que la cueisso de granouio, qu'èro à mand d'avala toumbè au mitan dou nis.
« Gramaci, mama ! » diguè Schischu, lou fraire de Schuscha, e, subran, lou moucèu requist s'esvaliguè dins soun estouma, sèmpre avali.
pantai de machoto
« As un sacra toupet ! » s'escridè Schuscha. « As deja agu ta part, siés un insoulènt, un singe fada ! »
« Noun, siéu pas' n singe ! Siéu uno machoto, coume tu ! » ié' respoundeguè soun fraire.
« Un chot-banu dis Indo ! » reitifïquè la maire.
« Schischu es un chot-banu, mai pas iéu ! » faguè Schuscha.
« As-ti dounc crento, d'èstre uno machoto ? » s'estounè sa maire.
Schuscha mutè plus e regardè d'un èr marrit si lònguis arpo.
« As eisatamen li mémis auriho que iéu, sus ta tèsto ! » diguè Schischu, en routant. « Noun, noun, siéu pas tant groussiero, ni tant laido que tu, vole plus èstre uno machoto, e subretout, pas un chot-banu dis Indo ! »
pantai de machoto
La maire machoto durbiguè de mai en mai grand sis iue e regardavo quouro l'un, quouro l'autre.
« De que voudriés èstre, ma pichoto boulo de plumo ? » « Lou sabe pas eisatamen ! » bretounejè Schuscha.
«Voudriéu avé de lòngui plumo, coume un pavoun, èstre de tóuti li coulour, coume un bècoflour e avé d'alo pouderouso coume lis aiglo ». « Uno bano sus lou bè, coume un rinouceros ! » se trufè Schischu.
« Aro, n'i'a proun ! » diguè la maire. « Noun se pòu chanja qu'en imaginacioun - degun se pòu materialamen chanja. » « Coumprene pas ! » souinè Schuscha.
« Iéu nimai », diguè schischu. La maire brandè la tèsto, apensamentido.
« Bon ! metès-vous tranquilamen l'un à coustat de l'autre, e, escoutas-me. »
pantai de machoto
« Despièi d'an emè d'an, se raconto dins lou relarg de la feruno un' istòri que vous vòu racounta, à moun tour. Es l'istòri d'un tigre, que voulié pas èstre tigre ! »
« Que voulié pas èstre tigre ? » s'escridè Schichu, estouna. « Li tigre soun pamens grand, fort, bèu, e an pòu de rèn ! » « O, èro coume acò, avans que li cassaire arribon dins lou relarg de la feruno ».
« Vos dire, lis ome, mama ? Soun talamen drole emé si lòngui cambo ? »
« I'a, pamens, pas de que rire » diguè la maire - machoto, en bassacant la tèsto. « Dis ome meme, li tigre n'en an pas poù, mai, escoutas ! » Lis enfant machoto se teiseron e s'agroumeliguèron, l'un contro l'autre, au founs dou nis, dins lou vièi acajou. Coume sa maire coumençavo soun recit, li proumiéris estello s'atubèron sus sa tèsto, dins lou cèu.
pantai de machoto
« Pas bèn liuen d'eici, darrié lou pichoun lau, vivié uno tigresso emé si tres pichot. Tre que lou soulèu se couchavo, jougavon e cassavon ensèn e fasien de gràndi virado dins la bartassiero. Tre soulèu leva, rintravon e dourmien jusqu'à jour fali ».
« Coume nautre, li chot-banu ! » diguè schischu, ravi.
« Perseguis, mama, perseguis », ensistè Schuscha. « Mai, un jour, d'ome aribèron dins lou relarg de la feruno, d'ome emé de fusiéu e de fielet. D'ùni cavaucavon meme d'elefant, qu'avien aprivada. Tuèron la maire tigresso, e, faguèron prisounié dous pichot. Lou tresen, Sahib, soulet réussiguè à s'escapa ; d'esfrai, s'èro escoundu dins un trounc d'aubre crouselu. Se decidè à sourti de soun trau, que quouro soun estouma se meteguè à gargouleja, tant fort, que s'entendié de liuen. Sahib trevè longtèms dins lis erbo ; de bado ! rèn à se metre souto la dènt, e rèn nimai pèr vous rejoui. Se meteguè à plouro enjusqu'au moumen ounte uno vièio machoto, de la cimo d'un vièi aubre lou regardèsse e ié demandèsse perquè èro tant triste.
pantai de machoto
« Li cassaire an tua ma maire, garda mi fraire, e, aro van veni me prendre, iéu tambèn ! » gemiguè Sahib. « Ai pòu ! vole plus èstre un tigre ! »
Quouro Schischu entendè acò, espeloufiguè sa sorre, pèr taquinarié. Mai, aquesto ié faguè pas cas : lou bè, dubert à brand, escoutavo sa maire.
« Sèrve-te de toun imaginacioun ! » diguè la vièio machoto à Sahib.
« Alor, rendras realisable ço que souvètes ».
« Voudrièu èstre fort e sourne coume la niue, pèr fin que degun me veguèsse ! »
pantai de machoto
« Bon ! alor, rènde-te, à miejo-niue, sus la ribo dou lau, e, miraio-te dedins enjusqu'au moumen ounte vèiras plus rèn ! » Sahib gramaciè la bravo machoto, e, s'assetè, à miejo-niue picanto au bord dou lau. Fissè l'aigo negro longtèms e vesié, dins soun imaginacioun li rego de soun pelage veni de mai en mai larjo. Quouro veguè plus que de negre, s'endourmiguè desmesoula. Quouro Sahib s'esvihè, èro encaro proun sourn. Fuguè countènt d'èstre au bord dou lau, car avié lou gousiè set. Mai, de que veguè ? Uno siloueto estranjo e negro, que lou regardavo au founs dou lau ! Espaventa, Sahib faguè un saut en arrié, pièi la curiousita fuguè mai grando que la pòu : se meteguè à rebala emé prudènci jusqu'à l'aigo : vaqui mai la siloueto negro coume pego que lou regardavo de sis iue de braso. Quouro Sahib s'avisè que la siloueto, élo tambèn avié pòu d'éu, coumprenguè ço que s'èro passa : èro soun propre rebat : s'èro, au cous de la niue trasfourma en uno pantèro negro. Soulet, lou bout de la co toursegu leissavo vèire qu'èro esta un tigre.
pantai de machoto
Tant vite que poudié, Sahib courreguè vers lou vièi acajou e sounè la machoto.
« De que i'a mai ? » renè la machoto en badaiant. « Sabes dounc pas qu'es l'ouro de dourmi ? »
« Damo Machoto, mai, regardas-me ! Siéu negre coume un courpatas ! Vole èstre que que siegue, mai pas uno pantèro negro ! »
« Mai, vouliés plus èstre un tigre, e, vouliés èstre negre ! »
« O, mai, noun sabiéu ço qu'èro que d'avié poù de se ».
pantai de machoto
« Bon, acò vai ! » diguè la machoto. « Voles ges de raiaduro, e voles pas nimai èstre negre, alor, vai alin sus la colo miejour e coucho-te quouro lou soulèu es au zenit, à l'oumbro di grands aubre, pièi, espèro enjusqu'à ço que la niue toumbe. Mai, aro, pèr l'amour dou diéu di machoto, laisso-me dourmi ! »
Quouro lou soulèu se trouvè bèn au dessus di canié, Sahib se couchè. Fasié uno calourasso ! Sahib barrè lis iue e pantaiè de flour negro e roujo, que dansavon dins l'èr. Sa raubo beluguejavo souto li rai dou soulèu e la bèsti se vioutejavo d'un caire, de l'autre.
pantai de machoto
Quouro lou soulèu tremoutè darrié la colo, s'aubourè e courreguè au bord de l'aigo, pèr se miraia. Ço que veguè aqui, èro plus bèu que tout ço qu'avié vist en sounge : soun pelage èro coulour d'or e èro meravihousamen picouta de round e de pichot poun. Soulet, lou bout de sa co toursegu ié restavo. Tout lou sanclame di jour, Sahib faguè lou tour dóu lau pèr amira sa bèuta : èro segur d'èstre lou plus bèu dóu relarg de la feruno.
Mais un bèu matin, dous galoi levènti, picouta coume éu, arribèron au bord dou lau. Restè espanta e soun cor batié la chamado. Pièi, s'armè de courage e s'avancè vers éli. « Quéntis animau sias ? »
« Coume se pòu-ti pausa uno questioun tant nèscio ? » s'estounèron li coumpaire picouta. « Sabes dounc pas ço que siés ?"
« Oh ! si », respoundeguè Sahib, un pau crentous, « mai, ai oublida moun noum. » Lis estrangié faguèron l'aubre dre, talamen avien envejo de rire.
« Avèn jamai rèn vist de tant drole ! » faguèron. « Un leoupard que saup meme pas qu'es un leoupard ! » Sahib devenguè tout tristas, car, avié meme pas lou courage de ié dire que, vertadieramen èro un tigre.
pantai de machoto
« Vénè, jogo 'mè nautre ! » diguèron li leoupard, en s'empatusclant à founs de trin. Sahib li regantè lèu, car avié de cambo mai longo qu'éli. Li leoupard se i'esperavon pas. De souspresso, escalèron sus lis aubre vesin. Naturalamen, Sahib vouguè faire coume éli, mai barrulavo tóuti li cop. Quouro li leoupard s'avisèron que Sahib sabié pas escala, lou taquinèron :
« Perqué dounc vènes-ti pas e nous agantes-ti pas ? » Au mai Sahib se perfourçavo à sauta mai aut, au mai peniblo èro la cabussado sus soun quiéu. « As-ti deja vist un leoupard que saup pas escala ? » diguèron li leoupard trufaire, en sautant d'un malin plesi, d'uno branco à l'autro. Alor, la maliço s'apouderè de Sahib - « Siéu pas un leoupard ! » gingoulè Sahib. « Siéu un tigre ! » Li leoupard s'estrassèron de rire : « Un tigre ! es un tigre ! un tigre picouta ! As que de dire que siés un lioun ! »
pantai de machoto
Tèsto souto, Sahib troutejè vers uno escoundudo e esperè que faguèsse niue e que soun amigo, la machoto s'esvihèsse enfin.
« Dono Machoto », demandè-ti. « De qu'es un lioun ? Digas me lou ! »
« Li lioun soun li rèi dis animau. Tóuti li respèton e s'esvarton de soun camin. »
« Alor, vole èstre un lioun ! » s'escridè Sahib estrambourda.
« Sahib ! » diguè la machoto d'un èr menebre, « noun soulamen siés pretencious, mai, de mai, fas partido d'aquéli que sabon pas ço que volon. »
« Si, dono Machoto ! aquest cop, lou sabe. Pèr toujour, vole èstre un lioun ».
« Perqué dounc, precisamen un lioun ? »
« Perqué sarai un rèi ! » La machoto espeloufiguè si plumo e perpensé un moumen.
« Li lioun vivon en Africo, Sahib ! Es tras que luen de l'Indo. Jamai de ta vido poudras ié parveni. »
« Alor, ame mies de mouri ! » diguè Sahib, en pausant sa tèsto subre si piàuto e en fissant tristamen pereilalin. Se teiseron un moumen tóuti dous.
Pièi, la machoto devenguè despaciento, car soun estouma ié ramentavo qu'esperavo sèmpre soun repas dóu vèspre.
« Se te dise ounte podes encaro trouba de lioun indò, me leissariés tranquilo ? »
« Vous desrenjarai jamai plus : un tigre ment jamai ! »
« Anan vièire ! » diguè la machoto, en regardant pensativamen lou tigre, qu'avié la semblanço d'un leoupard e que voulié deveni un lioun.
pantai de machoto
« Es-ti que veses lusi aquelo estello, eila ? Seguis-la enjusqu'à ço qu'arribes en bourdaduro dou relarg de la feruno. Aqui coumenço l'ermas, e, aqui vivon encaro de lioun indò. Degun ié fai de mau, car, soun li darrié de sa meno e soun sousta, prouteja. Quouro saras eila, cavo-te un pitchoun trau, un bacin, e, coucho-te dedins de l'aubo à jour fali. « Sahib gramaciè la sàvi counseiero e se meteguè subran en routo. Ero soulet ; en sounjant que sarié bèn lèu un rèi lou rendié tout galoi, Pamens, li singe, sus lis aubre se cridavon l'un à l'autre : « Atencioun un leoupard ! » Uno oumbro envahissié soun cor e troubavo doumage d'èstre oublija de travessa aquéu relarg immense tout soulet, emé soun secrèt.
Lou matin dou jour quatren, Sahib arribè en raro d'uno ribiero.
pantai de machoto
Sus l'autro ribo, s'estendié uno vasto plano : l'ermas ! Sahib n'en restè enroucassi. I'avié aqui un group d'animau tras que fièr. Avien la coulour de la terro de l'ermas e èron grand e fort. D'ùni pourtavon uno soumbro creniero autour de la tèsto e dóu còu : èro li lioun, li rèi dis animau ! Lou cor de Sahib se meteguè à batre la chamado ; mai, noun poudié assouludamen pas se jougne à-n-éli, car èro encaro un leoupard-tigre. Alor, travessè la ribiero en nadant, sènso se faire vèire, fuiè lou sòu emé si piauto pouderouso e se couchè dins soun trau. L'èr vibravo de calour : avié, davans sis iue de rebat jaune, brun e rouge, e, en imaginacioun, se batié emé lou mai fort di lioun, dins l'estiganço d'èstre soun cap, soun meinadié.
pantai de machoto
Avans la toumbado de la niue, li taco s'estènt escafado, l'uno après l'autro de soun pelage, qu'aquest devenguè coulour de sablo, coume lou sòu. Quouro Sahib durbiguè lis iue, sabié que s'èro trasfourma en lioun. Sènso perdre uno minuto, se meteguè en routo, vers la bando.
« De que vènes-ti faire ? » demandè lou pu vièi di lioun.
«Ai perdu ma maire, mi fraire e sorre », diguè Sahib, d'uno voues tremoulanto. « Amariéu bèn resta dintre vautre e èstre lou rèi ! »
« Podes resta ! » respoundeguè lou vièi lioun, « mai quau saup se devendras un jour un vertadié rèi ! Acò sara necite de lou prouva. » Sahib sabié bèn, ço que lou vièi voulié dire, mai acò lou carcagnè pas trop, bord qu'èro bèn aculi dins la bello famiho di lioun.
pantai de machoto
Pamens, s'estounè de vèire que li pichot lioun jougavon pas em'éu e qu'avié lou dre de cassa qu'emé li liouno. Un jour, prenguè soun courage à dos man, pèr demanda à Sultan, lou capo di liounet perqué lou voulien pas pèr jouga em'éli. « Perqué siés pas un vertadié lioun ! » respoundeguè Sultan d'un èr auturous.
« Mai si, siéu un lioun ! » rebequè Sahib, plen de desfis.
« Ah ! bon ! ounte es ta creniero ? Venès vèire », s'escridè Sultan, en se virant devèrs lis àutri liouncet, « pretènde èstre un lioun, ça ges de creniero !"
« Vaqui bèn un fièr rèi dis animau ! » diguèron, en se trufant ensèn. Ero dounc ansin encò di lioun. I'avié, es verai eici proun pèr bèure e pèr manja, pièi, avien rèn à cregne dis ome, mai avien lou dre de parla que s'avien uno creniero.
pantai de machoto
Perqué dounc, me manco sèmpre quaucarèn pèr èstre urous ? » se demandè Sahib au fons d'esperèu. Un jour, qu'èro à la casso, s'entrauquè dins un bartas. Au mai assajavo de souti sa tèsto dis arnavèu, au mai lis espino iè rintravon dins la pèu. Enfin, après s'èstre libera, noun sènso peno, anè jusqu'au trau d'aigo vesin, pèr se leva la set. Quouro veguè soun image dins l'aigo, n'en creiguè pas sis iue : uno vertadiero courouno de bos e d'erbo. Acò adournavo sa tèsto. Quouro Sahib s'entournè encò di lioun, aquésti fuguèron espanta. Mai, degun mutè, quouro Sahib s'estendè au coustat dis autri liouncet, car, avié bèn aro uno creniero, maugrat soun estrangeta, e li lioun avien l'abitudò de crèire ço que vesien. Un, soulet, se moustrè countraria : èro Sultan !
« De que vòu dire aquéu bartas sus ta tèsto ? Siés-ti un lioun o un cèrvi ? » Li lioun, noun pousquèron s'empacha de s'estrassa de rire.
pantai de machoto
« T'ai demanda s'ères un lioun o un cèrvi !" brounziguè sultan. Sahib noun pousquè muta.
« Alor, despacho-te ! Encò nostre, li lache an rèn à faire ! »
« Mai siéu un li... un lioun ! » bretounejè Sahib.
« Se siés un lioun, vène te batre emé iéu ! mai, i'à pas dins tout l'ermas de lioun autant minable que tu » Sahib sentiguè soun cor se sarra e lou sang ié gisclè à la tèsto.
« Siéu pas un lioun minable », gingoulè-ti, tant fort que n'en fuguè éumeme esfraia. « Siéu un tigre ! »
« Un tigre ? » diguè Sultan trufaire. « Un tigre coume tu, arribo just à mand pèr moun dejuna ! »
pantai de machoto
I'aguè coume d'uiau, davans li iue de Sahib. Se precipitè de tóuti si forço subre Sultan... e uno batesto sauvajo coumencè. Se mourdien e barrulavon sus lou sòu e se mandavon de cop de piauto talamen vióulènt, que si péu voulastrejavon de pertout. Sahib, ié semblavo d'èstre toumba au mitan d'un encèndi. Es qu'au moumen ounte Sultan, coucha au sòu, reclamè la pas, que Sahib remarquè que soun pelage beluguejavo coume l'or e que pau, à-chapau, se curbissié de rego negro, en formo de flamo. D'esperèu, èro redevengu un tigre.
pantai de machoto
A partir d'aquéu jour, Sahib restè un tigre. S'entournè dins soun relarg de la feruno e rescountrè eila la bello trigresso Raja. Aguèron de noumbrous pichot, e si descendènt vivon encaro dins noste relarg de la feruno.
D'aquéu biais, Sahib es devengu, meme sènso creniero, un vertadié rèi, que tóuti lis aninau de la fourest vierjo respèton, car, es pas rèi aquéu que coumando lis autre, mai aquéu que, pèr sa propro esperiènci saup ço que vòu faire e dèu faire... »
pantai de machoto
Es ansin que dono Machoto acabè soun istòri. Regardavo tendramen si dous enfant Schuscha e Schischu, agroumeli l'un contro l'autre.
« Mama », diguè Schuscha, roumpènt lou silènci. « S'ai plus crento d'èstre un chot-banu indò, es que sarai, un jour un rèi ? »
« Uno rèino ! » respondeguè la maire, en sourrisènt. « Rèi o rèino, es la memo causo, se n'en sabès mai que lis autre. »
« Alor, siéu countènto d'èstre uno machoto ! » tresané Schuscha e Schischu voulastrejè de joio, dous cop autour dou nis.
« E, ount' es Sahib aro ? » vouguè saupre Schuscha.
pantai de machoto
« Quouro sis enfant fuguèron grand, faguè sa retirado dins li mountagno. Se dis, qu'un cop pèr an, quouro l'estiéu toco à sa fin e qu'es luno pleno, se recampo dins lou relarg de la feruno. Soun camin lou meno sèmpre au grand acajou, ounte se gandis vers lou lau e regardo touto la niue dins l'aigo. Se dis tambèn, dins lou relarg de la feruno, que ié ves de causo que lis autre veson pas. »

Wilfried BOLLIGER - Antonella BOLLIGER-SAVELLI