li manlèu - Lou bastoun de glòriretour

...

- Vai bèn. Te vau parla un pau di ferrado. Acò es lou marcage dis anouble, à la fin dóu printèms, li neissènço s'estènt facho lou plus souvènt dins li mes de mars e jun passa.

Coume fau èstre de mounde pèr bèn mena uno ferrado, lou manadié counvido lis ami e li gardian que ié porton ajudo pèr tria, se cas es. Pèr escarta l'anouble de la manado, fau cinq o siès cavalié emé de chivau lèst, aguènt de visto, estènt que lou troupèu s'atrovo souvènt proun luen dóu rode ounte espèron li counvida, li femo e lis enfant sus li carreto.

L'anouble desboundo lèst e a pas l'entènto de se soumetre à la manobro. Fai refus d'ana devers la foulo e se leissa barrula. Mai vitòri resto au plus fort e l'anouble, lèu alassa, se soumet i gardian e is apassiouna de la ferrado. La bèsti es arrapado pèr la co e pèr li pichòti bano pounchudo, tengudo au sòu e embrecado à l'auriho, em'un coutèu de gardian bèn agusa, dóu signe de la manado. Pièi, es la marco à fiò dóu chifre dóu manadié, lou ferre caufa rouge. Se fai sus la cueisso d'à gaucho. Em'acò l'anouble, toujour pèr sòu, se i'enfielo i narro lou mourrau pèr ié faire empacho de teta sa maire e l'óubliga à broustiha l'erbo, à parti d'aqui. Après quàuquis acès de marrido imour, coume s'anavo trauca lou mounde, vai rejougne vitamen sa maire e la manado.

La ferrado es l'encauso, au mas, d'uno fèsto vertadiero. Li parènt, lis ami, li gardian, lou mounde de la bouvino soun aqui. La dinado es un festinas, se pòu dire.

Lou Merle èro veramen dins soun sujèt quouro parlavo de soun mestié e de la Camargo. Aqui charravo emé soun cor, poudié pas lou sibla ! Mai lou fasié voulountié, e diguè :

- Pièi, i'a lis abrivado. Alor aqui es la galoupado emé de chivau coume li nostre, abitua à courseja li biòu. Es uno esprovo pèr li chivau e pèr li gardian car fau s'ateni e pensa pèr avanço à pas se leissa prene dins li leco dis afeciouna, assajant de faire escapa li biòu que soun aqui, mitan di chivau. Lis apassiouna fan tout pèr esfraia li bèsti, amoulounant de pichot fiò de paio sus lou passage, jitant de vèsti, farino e àutri besougno sus li cavalié. Li gardian e li chivau dèvon teni, quant que coste, davans aquélis aurasso. Mai pamens, de fes, un chivau s'esfraio vo lou cavalié qu'a pas proun d'esperiènci, laisso passage à-n-un biòu, à la joio de tóuti que fan qu'un crid : Un biòu a escapa ! A escapa ! Es aqui lou dificultous pèr li cavalié : recampa lou vo li fugitiéu. Fau jamai leissa à l'abandoun un biou escapa. Fau ana à travès campèstre e vigno, dins uno courregudo tras qu'alassanto. Un cop de mai, se prèso la resistènci de nòsti meravihous pichot chivau.

Alan èro tout boulega d'aquéli raconte :

- Mai es veramen dangeirous, ço que me contes aqui. Creses-ti qu'un jour sarai de lèvo pèr participa à-n-aquélis abrivado.

- D'eici pau de tèms, ti retenènço de vuei te faran sourrire e saras lou proumié à faire noumbre, estènt que saras alors un vertadié gardian. Voudras pas manca i tradicioun dóu mestié. Crese que devèn amoussa lou lume, la journado que nous espèro sara di rudo. Fai ta som d'uno soulo courduro e gardo ti pantai de galoupage pèr deman. La bono niue !

I premièri lusour de l'aubo, li dous ome sourtiguèron pèr ana d'abord se bagna à l'aigo de la roubino. Acò fa, dóu tèms qu'Alan anavo s'óucupa de rampela li chivau e li garni, lou Merle s'enaussè sus l'escaladou que fasié empèri sus la palun. D'aqui d'aut, poudié aluca lou gros de la manado e subretout li bèsti qu'èron, eilabas, i counfigno, pas mai grosso que de fureto ! Alan sarié d'uno bono ajudo, se pensavo lou Merle, estènt que s'èro acoustuma, à cha pau, au vesinage did biòu, dóu tèms qu'éli s'èron abitua à sa presènci dins lou siéu. Lou pache à la reciproco s'establissié d'aise, sènso encagnamen.

Lou Merle, amoundaut, bandiguè dins l'azur dóu matin, un long cop de siblet, vouguènt dire, à la fes, soun estounamen, soun countentatmen... e l'esparpai di bèsti !

- Couquin de sort ! Avèn de pas sus la cledo ! Li bèsti an treva enjusquo au sai pas mounte ! Cerquant lou nouvèu, se soun desmaiado. Sèmblo uno estelado, n'i'a d'en pertout, quéti galavardo ! Anan li recampa dins la grand sansouiro, amount. N'en vese, eilalin à la raro dóu canau, autant menudo que de pichot pese. Anan coumença pèr aquéli. Acò vai nous faire de bèlli cavaucado !

S'alandèron au trot di bèsti, lou Cevenòu darrié, lou Merle couneissènt li gaso. Lou cèu de l'aubo èro, treva pèr milo aucèu saludant de si cant o de si crid l'astre rouginas. Davans éli, s'enauravon li galejoun e touto meno de cambet. Souspresso dins sis obro, li sarcello rasclavon li canèu de soun vòu dóu coui alounga.

Alan n'avié pas proun de si dous iue pèr tout vèire. L'espetacle èro sèmpre nouvèu e s'alassavo pas. Tastavo d'aise. De que i'avié de plus bèu qu'aquelo moulounado de flamen que vesié eilalin davans, barboutejant em'elegànci pèr sourti li couquiheto ? Ero meravihous de li vèire, coulounio blanco, óufri aquesto danso au cèu coume pèr óuteni recoumpènso.

A soun aprocho, fuguè un encantamen quouro lis aucelas s'aubourèron acoumpagna, semblavo d'uno musico, celestiau bolerò, li fasènt s'enaussa sèmpre pus aut, dins un espandimen de sis alo de fiò, coume li flour d'un bouquet enlusi d'un soulèu tout nòu. Quet chale !

Alan se sentié envahi pèr uno esmougudo que lou subroundavo. Lou ràfi qu'èro se tremudavo en mèstre car, coume à tóutis aquéli que ié soun fidèu e fan sarramen d'aléujanço, e Alan èro tout d'un cop d'aquélis elegi, la misteriouso e ferouno Camargo, chato de la maire Prouvènço, s'abandounavo e i'èro pourgido pèr li Diéu !

- Hò ! Alan, pantaies ? Anan faire uno galoupado en traçant aquéu plan d'aqui. Acò escaufara d'un pau li chivau, dins lou cas que li biòu sarien un pau reguignet. Zóu !

Lou Bàrri e Clarin s'alounguèron coume dos fusado, engoulant la sansouiro, creniero e co espandido, si bato martelant lou tapis de sau.

Alan presavo l'embriagadisso dóu galoupage, lougieremen sus l'avans, abrivant de soun estrencho li flanc de Clarin, s'encigalavo, estrassant l'èr salin e la calamo que lis envirounavo. Manjavon de camin de longo e, subran, se trouvèron à ras d'aquéli biòu que lou Merle avié qualifia lou matin de pichot pese !

Li sesoun avien passa tourna-mai. L'ivèr avié fugi e lou printèms s'espandissié e li biòu parié. Eron viéu e ufanous souto lou pèu encaro rouvihous. Eron aqui, gaiard, li bano sus lou coutet, niflant lou nouvèu e lis óudour qu'un biòu sóuvage amo de nifla dins l'èr de la primo. N'i'avié sièis. Li dous cavalié, sourti d'un moumen d'amiracioun, dins un mouvamen de reviroun, lis agroupèron. Li bòu, lou vèntre tibla, avien ges de resoun d'avé lou negre. En remoumiant pèr abitudo s'esbrandèron davans li chivau e la crento dóu ferre.

Reprenen si routino, countènt, quasimen famihié, lou Merle ié cridè uno idèio :

- Hòu ! Ho-hòu ! Bando de feniantas ! à Regardo-lèi aquéli dourmias ! Ves un pau l tibado, quet vèntre ! An ! Plen de soupo ! An !

Li biòu, mai lèst que ço qu'aurié pouscu leissa pensa li crid dóu Merle, tabouscavon davans li chivau.

- Alan ! Buto-lèi à man drecho. Veses aquéli dous eila. Anan lis acampa au passage. Rastelaren tout ço que poudren dins quéli counfigno, pèr pas faire de vai-e-ven pèr rèn. Buto ! Buto ! agues pas póu, vai ié emé lou ferre, tron de diéu ! Buto-lèi !

Es ansin, de galoupage en abrivado, emé de crid, un pessu de gau, qu'arrivèron, bout d'un tèms, à l'endré ounte lou Merle avié decida d'acampa li bèsti.

Pièi, zóu ! Tourna-mai en routo devers un rode de l'inmènso pIano, à la cerco d'àutri biàu.

- Anan faire encaro uno acampado avans la biasso, diguè lou Merle. Vèngue que vèngue, deman de matin, à l'ouro ounte li maire arrivon pèr la tetado, faudra ana vèire se tout vai bèn e se touti li vedèu an soun proun car, de fes, avèn de maire que renègon si pichot e, de bri vo de bro, fau li faire teta, ço qu'es pas un pichot afaire. Basto, vèiren bèn.

Mai li gardian pènson uno causa e li diéu de la Camargo n'en pènson un'autro. Acò anavo pas soulet, eilabas, davans la gacholo que ié disien « Long-Pèd », plus auto de tèsto que lis autro. Tambèn, i'avié toujour à soun oumbro, quàuqui biòu venènt chauma vo remoumia sa pasturo. Fau crèire que se ié trouvavon bèn car i premié crid di dous orne, mau-grat la crento dóu ferre, rebutèron, preste à afrounta. Subre-tout l'un d'éli que s'èro planta, tèsto basso. Ero, uno bestiasso dins sa bello forço e lusènto de santa après lou dous ivèr, mai un pau reguignarello e que s'encagnavo lèu, un biòu de renoum dins lou round e que bèn lèu, anarié tourna-mai, pourta aut lou noum de la manado. Mai pèr l'ouro, pareissié pas d'acòrdi pèr ana emé lis autre, soumés au ferre.

Lou Merle lou couneissié bèn que proun souvènt ié fasié front :

- Hòu ! Ho-hòu ! Que t'arrivo l'Esparvié ? E à Alan :

- Laisso-me lou. Acò es soun biais de nous douna soun bon-jour. Vas vèire que ié vau remetre lis idèio en plaço à-n-aquelo esclapo de bèsti !

L'Esparvié s'èro aplanta au pèd de la tamarisso, mourre bas, sa bato faturant lou sàu, fasènt voula la sablo enjusquo sus soun esquinasso, tirant braso. Mai lou Merle, aco ié passavo pèr lou nas. Quàuqui pas luen, esperavo la troumbo.

- Hòu ! Hòu ! L'Esparvié, vène me querre ! Picant dóu pèd, fasènt mine d'un pas en avans, lou Merle lou desfisavo ferme, davans Alan que coumençavo à se douna pàu, aguènt jamai vist uno talo batèsto.

- Hòu ! Ho-hòu !

Tout d'un cop, banc ras de sàu, lou prenèn d'amiro, founsè sus lou Merle e soun ferre, que l'esperavo planta coume un gros pau, soulide. Agué pas lou tèms de se bandi que lou ferre, tengu à plen de man pèr lou Merle, venguè l'arresta e se planta crudelamen dins si narra que tubavon. La doulour iaussanto sus lou mourre fuguè seguido d'uno bramadisso de ràbi.

L'Esparvié, à la reculado, se venguè mai aplanta pèr reprene boufe e carga tourna-mai. Ero un biàu de raço e fièr. Sarié pas di, davans si fraire, dins soun reiaume que quaucun o quaucarèn pousquèsse lou rebuta.

Lou Merle, qu'avié pas recula d'un pas, semblavo legi dins lou pensamen dóu biòu. Zóu mai! l'agarriguè.

- Hòu ! marrido carno, vène que te renouncie ! Lou bioulas, pèr lou cop segound, se bandiguè d'un quilet rau, avugla de sang e de ràbi, sus lou ferre dóu gardian que brandè pas d'un pouce. Alor, lou moustras que fasié voula de si bano pounchudo li parabando dóu round, en quau rèn fasié resistènci quouro butavo, sentiguè lou ferre, tourna-mai trafoura sa blessaduro premiero e, souto la doulour, pleguè lou ginoun en boufant. Duramen esprouva, dins un bram escarnassi, vincu, prenguè lou carnin segui pèr si fraire.

Autant-lèu e coume se de rèn n'èro, alor qu'Alan venié de vèire lou coumbat lou pus bèu qu'un gardian e un biòu poudien i'óufri, lou Merle s'encavalè souto sis iue. Venié de vèire un quaucarèn qu'éu tambèn sarié oubliga de mena un jour o l'autre pèr afourti sa douminacioun. La lucho n'avié dura que dos o tres minuta, mai que moumen de tr“o ! Queto generousita e queto ardour lou Merle avié despensa, jougant belèu sa vido dins aquéu coumbat.

- L'as visto, aquelo marrido bèsti ? Noun te leisses jamai pourta crento pèr éli car an lèu sentido se ti tendras souto vo se n'as pòu. Se siés en chancelle dins un cop coume acò, siés foutu, moun paure ! Mèfi, siegues toujour ferme davans aquéli carno ! Pièi, se dounant d'èr emé soun capèu en regardant d'un iue amusa l'Esparvié que troutejavo davans :

- Mai dins acò, lou veiras dins lou round, es un rèi; lou rèi di coucardié e lou gagno pas qu vou.

E Alan, l'equino bagnado di susour de l'esfrai : - Mai, digo-me, se lou bos de toun ferre s'èro espeça souto la cargo, de qu'auriés fa ?

- S'aquéu bioulas m'avié fa crida misericordi, auriéu escala la gacholo. Pièi... ères aqui...

Dins soun dedins, Alan èro fièr de vèire que lou Merle avié fisanço dins soun coumpagnoun.

...