divers - Avignounretour

reviraduro
avignon
Se póu dire qu'Arle e Avignoun soun quasimen de vilo bessouno. Tóuti dos s'atrouvon dins de rode que se podon coumpara. E tóuti dos aguèron quasimen la memo destinado, couneissènt, chasque cop, la glòri e pièi lou declin...
Coume sa vesino, Avignoun nasquè dóu Rose, sus un colo aroucassido contro lou flume ounte l'ome venguè tres Ii tèms dóu neouliti. S'agis de ço que ié dison vuei la Roco di Dom. Tant coume acò se faguè en Arle, l'oupidon celto-ligour avignounen s'aliguè 'mé Marsiho entre li 4en e 3en avans J.-C. E parieramen, Cesar ié foundè uno coulounìo que lèu-Ièu trachiguè, après sa vitòri sus Poumpèi.
avignon
N'en soubro vuei pas gaire de causo, que lou païsage de la ciéuta fuguè proun boulouversa emé lou destin qu'aquelo couneiguè pièi. Aqui tambèn, lou tèms dis envasioun fuguè un moumen d'apichounimen. Au meme titre qu'Arle, Avignoun fuguè lou cor istouri de la proumiero dinastìo princiero prouvençalo. Après qu'aquelo d'aqui aguèsse dispareigu, la ciéuta restè indiviso entre li comte de Toulouso e de Prouvènço au moumen dóu partage fa en 1125. Talo situacioun dounè l'escasènço de crea un poudé coumunau, counsulat o « Republico », couneigu tre lis annado 1130. Remouchinado pèr lou Comte prouvençau Ramoun Berengié V, Avignoun chausiguè de s'amiga 'mé soun rivau toulousan, entrepacha pèr la crousado albigeso.
avignon
Toumbado souto la souleto beilié prouvençalo après 1290, la vilo deguè soun astrado tant ufanouso à la vengudo, aqui, di Papo. D'en proumié prouvisàri, aquest evenimen durè pamens un centenau d'annado après que l'ancian evesque avignounen Jaque Duese devenguèsse Pountife souto lou noum de Jan XXII. Alors qu'èro soulamen lou mèstre de la souleto Coumtat vesino, venguè viéure dins soun ancian archevesquat toucant la catedralo. Pau à cha pau, aquelo bastisso devenguè lou palais grandaras que couneissèn, e qu'es encaro vuei lou plus bèu mounumen medievau counserva d'aquesto meno. Es que Ii Papo restèron proun aqui, la vilo estènt croumpado à la Rèino Jano en 1348 pèr 80 000 flourin d'or. Ansin, Avignoun pousquè aprouficha de soun rèng de capitalo de la Glèiso, devenènt forço mai impourtanto que sa rivalo arlatenco. Se cacaluchè de glèiso, de counvènt, de palais, dins uno meno d'age d'or que pivelè sèmpre Ii letru prouvençau.
avignon
Coumença en 1377, lou retour di Papo en Itàli faguè segur cala son dinamisme. Mai jusqu'à la Revoulucioun, Avignoun fuguè un pichot estat, coutrìo emé la Coumtat, au bèu mitan de la Franço. Uno meno de vitrino italiano dins lou Reiaume, emé li bon e li marrit coustat de talo situacioun. La frountiero estènt gaire barrado, tout acò permetié la contro-bando emai un negòci proun fruchous. Lis Avignounen e li Coumtadin gardavon si privilègi de sujèt pountificau tout en reçuvènt l'estatut de « regnicole », que ié dounavo li memi dre qu'i Franchimand. Mai lou gouvèr di Vice-Légat, vengu d'Itàli, e que representavon lou Papo, èro souvènt vist coume marrit. Elis Estat pountificau de Prouvènço sèrviguèron souvènt d'oustage pèr Paris que lis envahiguè chasque cop qu'avié de garrouio emé Roumo.
avignon
Es ansin que lis Avignounen fuguèron countènt de s'afranchimandi au moumen de la Revoulucioun. La vilo devenguè lou cap-lié dóu despartamen de la Vau-cluso, fourma pèr lis estat dóu Papo, lou principat d'Aurenjo e loù Luberoun prouvençau. Cèntre amenistratiéu em' agricole, la vièio ciéuta sara la capitalo proumierenco de la reneissènço literàri prouvençalo, que coumencè dins lis annado 1850 à l'entour de jouini letru acampa 'aqui.
avignon
Aquéu mouvemen sara courouna en 1904 pèr lou Pres Nobel de literaturo baia à Frederi Mistral. La fin dóu siecle 20en e la debuto dóu 21en veiran crèisse la voucacioun culturalo d'Avignoun. Es pas poussible, aqui, d'óublida lou famous festenau d'Avignoun crea pèr Jean Vilar. E en l'an 2000 la Ciéuta di Papo fuguè meme capitalo éuroupenco de la culturo, marco favourablo pèr soun aveni dins li tèms avenidou.