li conte - Lou vaillant Ninoi-Ninetretour

reviraduro
lou vaillant ninoi-ninet
Uno fes èro, i'aviè un rèi, grand e pouderous, qu'avié, à l'entour de soun palais, un ort superbe. Dins aquéu ort i'avié un poumié que fasié de poumo d'or. Mai jamai lou rèi n'avié pouscu culi. Vesié l'aubre flouri, toumba flour, amadura si fru que lou soulèu dauravo mai, tòuti lis an, quand venié lou moumen de lis ana culi, sabe pas quau, dins la niue, li venié rauba.
Li sóudart li mai valènt, li gardo li mai fin que tenien d'à ment l'ort, jamai avien pouscu sousprene lou voulur.
lou vaillant ninoi-ninet
L'einat dis enfant dòu rèi venguè alor, un jour, à soun paire :
- Paire ai grandi e me sènte proun fort. Li poumo d'or soun maduro, leissas-me, aquesto niue, surviha lou jardin e vous proumete d'aganta lou brigand que vous raubo.
- Moun paure enfant, diguè lou rèi, res jamai i'es pouscu arriva. Mai enfin costo rèn d'assaja.
lou vaillant ninoi-ninet
Lou jouine prince, touto uno longo semano, se tenguè à l'espèro. Dourmié lou jour pèr miés pousqué viha la niue. Mai uno niue la som l'agantè. Quand durbiguè lis iue avien rauba li poumo d'or.
lou vaillant ninoi-ninet
Lou rèi enmalicia decidè de faire derraba lou poumié di poumo d'or que jamai, devinavo, n'en poudrié culi uno. Mai lou cadet de sis enfant lou supliquè d'espera encaro un an qu'éu se disié qu'alor sarié proun fort pèr viha miés que soun einat sus lou jardin.
- Vague! diguè lou rèi, esperen encaro un an.
lou vaillant ninoi-ninet
Venguè lou tèms que li poumo s'amaduron. Lou cadet mountè la gardo coume avié fa l'einat mai, coume l'einat, s'endourmiguè e li poumo d'or fuguèron raubado.
lou vaillant ninoi-ninet
Descoura lou rèi, anavo faire coupa l'aubre quand lou mai jouine de sis enfant, lou valènt Ninoi-Ninet, ié diguè :
- Paire, avès espera tant d'annado, poudès bèn espera un an de mai e me baia ma chanço. Viharai sus voste jardin.
- Pau de sen que siés, venguè soun paire. Tis einat, pas mai que mi meiour sóudart, an pouscu encapa d'aganta lou voulur. Es pas tu, pichot mourvelous, que lou faras. Lou meiour es de derraba aquel aubre.
- Leissas-lou encaro un an, vous n'en pregue, supliquè Ninoi-Ninet.
- Eh! bèn vague, diguè lou rèi. Mai plus qu'un an.
lou vaillant ninoi-ninet
Venguè lou printèms, venguè l'estiéu. L'autouno vengu, lou poumié, après aguè flouri, toumba flour, amadurè si bèlli poumo d'or un cop de mai
Lou moumen èro vengu pèr Ninoi-Ninet de mounta la gardo au jardin. Avié pourta soun arc e soun arquiero e, pèr pas s'endourmi en s'aloungant pèr sòu aguè l'ideio de planta uno flècho de chasque coustat de sa tèsto. Faguè bèn qu'à-n-un moumen, la sòm l'agatant, sa tèsto, en se clinant, tuertè la pouncho d'uno di flècho, ço que lou revihè just à tèms pèr véire que quaucan raubavo li poumo d'or. En un vira d'iue aguè benda soun arc e tirè.
Un long gingoulamen s'ausiguè au pèd de l'aubre, pièi i 'aguè un long silènci.
lou vaillant ninoi-ninet
Ninoi-Ninet esperè lou matin pèr culi à l'aubre de bèlli poumo d'or que pourtè à soun paire sus un grand platèu d'or.
Jamai de sa vido lou rèi èro esta tant countènt qu'en vesènt sus sa taulo aquéli poumo d'or qu'avié fin qu'aqui jamai testado.
- Es pas lou tout, diguè Ninoi-Ninet. Aro nous fau trouva lou voulur.
- En que sièr ? faguè lou rèi.
lou vaillant ninoi-ninet
Mai Ninoi-Ninet tenié à soun idèio. Moustrè à soun paire la raiado de sang escampado pèr lou voulur.
- L'anarai cerca au fin-founs de la terro se fau, diguè.
E demandè à si fraire de veni em' éu.
L'einat e lou cadet s'èron fa jalous de soun mignot e cercavon lou biais de se n'en desbarrassa. Fuguèron d'acord pèr parti em' èu. Camino que caminaras, en seguissènt la traço de sang, arrivèron dins un desert e, marcho que marcharas, se trouvèron au bord d'un precepice mounte lou camin s'arrestavo e tambèn li marco de sang. Lou voulur poudié qu'èstre au founs de l'aven.
Coume ié davala?
Se faguèron adurre tour, carrello e tourtouiero que fuguèron lèu mes en placo.
lou vaillant ninoi-ninet
L'einat se faguè davala.
- Mai, diguè, tre que brandussarai la cordo, remountas-me lèu.
Ansin fuguè fa.
Lou cadet davalè pièi. Se leissè esquiha un pau mai bas. Mai proun lèu lou fauguè tira.
- Vèn à iéu, aro, digué Ninoi-Ninet, en vesènt que si fraire avien pòu de iè leissa sa pèu.
lou vaillant ninoi-ninet
Cado fes que boulegarai la cordo, dounas-iè un pau de moui que davale un pau mai. E, quand sarai au bout de la cordo, tenès bèn l'iue au tour pèr me remounta se fau dansa la cordo.
Ninoi-Ninet davalè, davalè e se trouvè arriva dins l'autre mounde. Regardè d'un coustat de l'autre, gaire tranquile e s'espantè de vèire que tout, aqui, èro, desparié dòu mounde que n'en venié. Prenguè pòu. Pièi s'apasimè se dounè de courage e s'adraiè sus un camin que lou menè davans un castèu tout fa de couire.
lou vaillant ninoi-ninet
Atrouvant res en quau parla, intrè dins lou palais.
Aqui uno bello jouvènto ié venguè à la rescontro e ié faguè:
- Diéu siegue lausa de m'avé fa revèire un ome vengu dòu mounde mounte siéu nascudo! Mai coume as fa pèr veni fin qu'eici? Aquèu païs apartèn i tres fraire dracas que nous an raubado à nòsti parènt e sian tres sorre, tres fiho de rèi que venèn dòu mounde mounte vives.
En quatre mot, Ninoi-Ninet ié countè soun istòri: li poumo, lou voulur qu'avié blessa, la traço de sang qu'avié seguido, lou precepice mounte l'avien davala. Demandè quau èron li dracas?... Queto meno de gènt? S'èron ardit e fort ?
lou vaillant ninoi-ninet
I'espliquè que li dracas èron de dragoun que se poudien muda en ome e que chascun di dracas s'èro chausi l'uno di tres sorre e li quichavon pèr qu' em' éli se maridèsson. Eli li rebutavon, fasènt valé touto meno de resoun, pausant de coundicioun li mai fantasiouso; li dracas, de soun coustat, se metènt en quatre pèr ié complaire si caprice.
- Soun ardit e fort, es verai, apoundiguè, mai se diéu vòu, n'en vendras au bout. En esperant, escounde-te, pèr l'amour dòu cèu!... Faudrié pas que lou dracas te trouvèsse encò sièu. Es meichant e tignous e, quand cargo, es un lioun enferouna.
lou vaillant ninoi-ninet
Vai rintra pèr dina e a pèr abitudo, quand se trovo à tres lègo d'eici, de manda sa masso que pico la porto, la taulo pièi, e se vai acrouca à-n-un clavèu planta dins la muraio.
Avié pas fini de parla que s'ausiguè quicon sibla, tuerta la porto, la taulo pièi, e la masso se veguè que s'anè acrouca au clavèu. Mai Ninoi-Ninet la despenjè e la mandè mai liuen que lou dracas en quau frestè l'espalo en passant.
Palafica, aquest s'aplantè subran, regardè fusa la masso pièi l'anè ramassa e s'envenguè au siéu.
lou vaillant ninoi-ninet
Quand fuguè davans soun pourtau, cridè:
- Hum, hum! Se sènte la car fresco d'un ome vengu de l'autre mounde!
E, vesènt lou jouine prince que iè veniè à l'endavans, ié faguè:
- Quente vènt t'adus en terro fourestiero, jouvènt, pèr ié leissa tis os ?
- Siéu en bousco d'aquéli qu'an rauba li poumo d'or de moun paire, diguè Ninoi-Ninet.
-Es nautre, diguè lou dracas. Alor coume anan se batre?
A cop de masso, tè! tu, tè! iéu...,
Vos que piquen e que t'escrase ?
O, s'ames miéu,
Que se trauquen emé l'espaso?
Vo bèn, pèr vèire lou mai fort,
Vos que luchen au cors à cors
Fin qu'à la mort ?
- Lou cors à cors me vai, diguè Ninoi-Ninet. Es lou coumbat dis ome.
lou vaillant ninoi-ninet
S'empougnèron quatecant e luchèron, luchèron fin qu'à ço que lou dracas enfouncèsse Ninoi-Ninet dins terro enjousquo i caviho. Mai Ninoi-Ninet faguè forco, se giblè, aubourrè lou dracas à plen bras e lou plantè dins terro fin qu'i geinoun. Pièi ié trenquè la tèsto.
lou vaillant ninoi-ninet
De plour dins lis iue, la jouvènto lou gramaciè de l'aguè desliéurado dòu dracas e lou supliquè d'aguè pieta tambèn de si dos sorre.
S'estènt pausa un jour o dous, Ninoi-Ninet, sus li counsèu de la jouvènto, s'adraiè devers aquelo di sorre que restavo dins lou palais d'argènt.
lou vaillant ninoi-ninet
Aqui, coume enco de l'einado, fuguè bèn aculi. La princesso ié counseiè de s'escoundre mai refusè e, quouro la masso dòu dracas venguè s'acrouca au clavèu, la prenguè la remandè enca mai liuen, tuertant au passage la tèsto dòu dracas. Aquest, enferouna, luchè contro Ninoi-Ninet coume soun einat l'avié fa, e, coume soun einat, trouvè la mort.
lou vaillant ninoi-ninet
Alor Ninoi-Ninet se preparè pèr rescountra lou tresen dracas e desliéura la mai jouino di sorre.
- Aviso-te, ié diguè la cadeto en lou gramaciant, qu'aquéu dracas es lou mai fort di tres. Pamens coume l'as blessa quand voulié rauba li poumo d'or, pènse que poudras lou mata. Te souvète bono chanço...
Acampant tout soun courage, Ninoi-Ninet se meteguè en bousco dòu palais d'or mounte restava la tresenco di sorre. Lou trouvè e i'entrè.
lou vaillant ninoi-ninet
Tre lou vèire, la jouino princesso, lou supliquè de la deslièura dòu dracas qu'èro decida de la marida, de forco s'èro besoun.
Avié pas acaba de parla que la masso tuertavo la porto, reboundissié sus la taulo e s'acroucavo au clavèu de la muraio. Ninoi-Ninet la prenguè e la remandè enca liuen, picant lou dracas au pitre en passant.
lou vaillant ninoi-ninet
Foui de la maliço, lou dracas founsè vers lou palais.
- Quau es esta proun ardit pèr franqui li raro de moun bèn e pèr intra jusquo dins moun oustau ?
- Es ièu, diguè Ninoi-Ninet.
- S'es tu, vas parti plus lèu que siés vengu, faguè lou dracas. Te decidèron de lucha au cors à cors.
E lucho que lucharas,
Souto lou souleias.
Tant l'un e l'autre ié van gai
que porto esfrai.
lou vaillant ninoi-ninet
Sus lou cop de miejour, vaqui que tòuti dous se mudon en fiò e countùnion ansin de se batre dòu tèms qu'un courpatas ié viro autour en fasènt: « - Croua!... croua!... »
En lou vesèent, lou dracas, ié cridè:
- Courpatas, courpatas, vai cerca de surge e vèsso-me-lou dessus, te baiarai uno carougnado.
De soun coustat, Ninoi-Ninet,disié au courpatas:
- Se lou surge lou vèsses sus iéu, es tres carougno que te dounarai.
Lou courpatas aguè lèu fa d'ana querre de surge e lou leissè toumba sus Ninoi-Ninet. Aquest faguè fiò de plus bello.
lou vaillant ninoi-ninet
Lou vèspre vengu luchavon toujour.
- Adus-me d'aigo, ma poulido, cridè lou dracas à la princesso e te proumete que deman se maridan.
- Ma poulido, diguè Ninoi-Ninet, aquelo aigo porto-me-la e, te lou jure, t'emmenarai sus nosto terro e se maridaren.
- Lou cèu t'ausigue! respoundiguè la princesso.
E aduguè d'aigo à Ninoi-Ninet que fuguè tout reviscoula. Alor prenguè lou dracas à la brasseto, l'aubourè, pièi, zòu! te l'enfounsè dins terro fin qu'i geinoun. Mai lou dracas faguè esfort e reussignè de planta Ninoi-Ninet dins terro fin qu'au vèntre. Ninoi-Ninet, alor, tiblant tòuti si forço, estregneguè lou dracas, fasènt crussi sis os, e lou jitè au sòu talamen fort que i' enfounsè enjusqu'au coui, pièi iè trenquè la tèsto.
lou vaillant ninoi-ninet
Li tres princesso fuguèron talamen countènto que lou venguèron embrassa.
I'espliquèron que dins chasque palais i' avié un fouit e qu'en li fouitant aquéli palais se mudavon en poumo. La causo se faguè. Caduno di jouvènto aguè sa poumo e se decidè de tourna sus nosto bono terro.
lou vaillant ninoi-ninet
Tre arriva au pèd dòu precepice, Ninoi-Ninet bouleguè la cordo e li sentinello coumprenguèron que la falié tira. Mountè d'abord l'einado emé sa poumo de couire. Pas plus lèu arrivado en aut, moustrè la biheto que Ninoi-Ninet avié escricho pèr dire que devié se marida emé soun einat.
lou vaillant ninoi-ninet
Mountèron pièi la cadeto emè sa poumo d'argènt e lou bihet disènt que lou cadet di fraire aurié de l'espousa.
lou vaillant ninoi-ninet
Enfin mountè la mai jouino di princesso que Ninoi-Ninet aviè decida d'aguè pèr nòvio. Mai i' avié pas douna la poumo d'or. Se l'èro gardado. Avié coumpres que si fraire ié voulien de mau.
lou vaillant ninoi-ninet
Aussi, quand la cordo davalè pèr qu'éu mountèsse, i' estaquè uno grosso pèiro que couifè de soun bounet de pèu. L'idèio èro bono... En vesènt parèisse lou bounet, pensant qu'èro Ninoi-Ninet, li fraire lachèron la cordo e la pèiro toumbè e s'escrasè au founs de l'aven.
lou vaillant ninoi-ninet
Menèron pièi li tres jouvènto au castèu dòu rèi, disènt, en fasènt lou semblant de ploura, que Ninoi-Ninet èro mort e espousèron li dos einado. Mai la mai jouino refusè tòuti li partit que se i' òufriguèron.
lou vaillant ninoi-ninet
D'aquèu tèms, aguènt escapa à la mort, Ninoi-Ninet se demandavo coume anavo faire pèr remounta sus terro. E vaqui qu'ausiguè de plagnum e de crid. Regardant à soun entour veguè un dragoun envertouia à-n-un aubre qu'escalavo à-n-un nis d'aiglo giganto pèr ié devouri lis eigloun. Tirant soun espaso, Ninoi-Ninet se rounsè sus la bèsti e la chapoutè en pichot moussèu.
lou vaillant ninoi-ninet
Se vesènt sauva, lis eigloun lou gramacièron e ié diguèron:
- Vène lèu t'escoundre dins noste nis que se nosto maire te vesié, aurié tant de gau que tant t'avalarié tout crus.
Se derrabèron uno plumo e escoundiguèron Ninoi-Ninet dessouto.
Quand l'aiglo giganto arrivè e veguè li tros dòu dragoun pèr sòu, ié demandè quau lis avié sauva.
- Es un ome de l'autre mounde, ié diguèron, e es parti devers lou Levant.
- Lou vau gramacia, diguè la maire en s'envoulant vers lou Levant. Fuguè lèu de retour :
- Digas-me la verita, faguè. De mounte es ana ?
- Dòu coustat dòu Couchant.
Pas mai d'aqui que d'eila, nimai de l'Uba vo dòu Miejour, l'aiglo atrouvè Ninoi-Ninet.
lou vaillant ninoi-ninet
- Ounte es ?... Vole saupre la verita, venguè mai l'aiglo en charpant sis eigloun.
- Te lou diren se nous proumetes de ié ges faire de mau.
- Vous lou proumete, diguè l'aiglo giganto.
Alor lis eigloun tirèron Ninoi-Ninet de dessouto li plumo. L'aiglo lou sarrè entre si dos alo e, talamen èro ravido que l'aurié avala dins un vira d'iue se lis eigloun l'avien pas retengudo.
- M'as sauva mi pichot, dequé pode faire pèr te rèndre service ? demandè.
- Pourtas-me dins l'autre mounde mounte vole retourna.
lou vaillant ninoi-ninet
- Es pas di mai eisa ço que me demandes, mai n'en siéu d'acord. Preparo un centenau de pan e cènt tros de viando de tres liéuro chascun.
Ninoi-Ninet, emé proun peno, pousquè faire la prouvesioun demandado de viando e de pan.
- Mete acò sus moun esquino e mounto ié tambèn, ourdounè l'aiglo e, chasque cop que virarai la tèsto, me baiaras un pan em' un tros de viando.
Ansin fuguè fa. L'aiglo s'envoulè e, tòuti li fes que viravo la tèsto, Ninoi-Ninet ié pourgissié pèr manja. Quand fuguèron quàsi en aut dòu precepice e que l'aiglo, un cop de mai, virè la tèsto, Ninoi-Ninet aguè plus ges de viando à ié baia. Alor, sènso chancela, tirè soun espaso e se taiè un tros de car dins la cueisso e i' òufriguè.
lou vaillant ninoi-ninet
Pousquèron arriva sus la terro d'en aut. Ninoi-Ninet tenié plus sus si cambo e l'aiglo se n'avisè. Ié diguè:
- S'èro pas que m'as rendu un tant grand service e s'èro pas que mi pichot me l'an fa proumetre, crese bèn que t'auriéu manja. Ai bèn senti que lou darrié moussèu de viando que m'as baia èro meiour que lis autre. Aussi l'ai pas avala.
L'escupigué e lou remeteguè à sa placo dins la cueisso de Ninoi-Ninet. S'embrassèron. L'aiglo davalè dins l'aven e Ninoi-Ninet partiguè vers lou reiaume de soun paire.
lou vaillant ninoi-ninet
Camino que caminaras, marchè long-tèms e, de long dòu camin, pousqué saupre coume anavon lis afaire. Si fraire avien espousa li dos princesso e la jouino princesso, sèmpre vestido de negre, refusavo toujour de se marida. Rebutavo tòuti li pretendènt, riche e bèu que fuguèsson. Pamens semblavo qu'aqueste cop sarié bèn fourçado d'agrada lou nouvèu nòvi que lou rèi ié coumandavo de prene pèr marit.
La princesso i' avié pamens mes uno coundicioun : voulié que i' aguèsse dins soun troussèu uno fielouso em'un fus d'or fin que pousquèsson fiela tout soulet. Lou rèi avié coumanda lou prevost dis ourfèbre, ié dounant tres semano pèr coumpli aquèu pres-fa. E lou paure oufèbre se desoulavo.
lou vaillant ninoi-ninet
Alor Ninoi-Niet l'anè trouva.
- Mèstre, ié diguè, vous rèsto plus que tres jour, leissas-me faire vous fargarai à tèms aquelo fielouso e lou fus.
Mai lou mèstre que tout just venié de lou prendre coume aprendis, lou rembalè.
- Li plus fort e li mai biaissu dis ourfèbre ié soun pas arriva em' acò un marrit gus espeiandra coume tu sarié proun malin !..., ié faguè.
- Leissas-me assaja, avès rèn à perdre, diguè Ninoi-Ninet.
Se ié dounè uno chambro mounte poudrié travaia sènso que res lou veguèsse e ié falié fourni, chasco niue, un saquet d'avelano em' un grand vèire de bon vin.
L'ourfèbre avié proun soucit que tout ço que poudié entèndre, en escoutant darrié la porto, èro lou brut dis avelano cachado sus l'enclume.
lou vaillant ninoi-ninet
Pamens, lou tresen jour, Ninoi-Ninet, sourtènt de la chambro, tenié sus un platèu la fielouso d'or e lou fus. Lis avié tira de la poumo d'or dòu dracas.
lou vaillant ninoi-ninet
Lou rèi fuguè tant urous en vesènt la fielouso e lou fus que baiè dos gròssi saco d'or à l'ourfèbre. La princesso, elo, pas plus lèu lis aguè vist, coumprenguè que Ninoi-Ninet èro tourna sus terro. Alor diguè au rèi :
- Segnour, aquèu qu'a tant bèn fa aquesto fielouso sara proun adré pèr farga un autre jouièu que lou dracas avié apoundu dins moun troussèu. Lou rèi faguè veni l'ourfèbre e ié dounè tres semano pèr façouna, tout en or, uno clusso e si pichoun poulet. Causo impoussiblo, se pensavo l'ourfèbre. Mai, aqui mai, Ninoi-Ninet lou tirè de soun soucit. E, quand ausiguè clussi la galino e piéuta li poulet, quand li veguè, façouna d'or fin, que becavon de gran de mi, l'ourfèbre coumprenguè bèn que i' avié quauco magìo aqui dedins.
lou vaillant ninoi-ninet
Prenguè pamens la clusso e li poulet pèr li pourta au rèi. Esmaraviha, aquest, lèu-lèu, lis anè faire vèire à la princesso e ié diguè :
- Aqueste cop tòuti ti vot soun coumpli. Te fau aro te marida.
- Segnour, diguè la princesso, aquéu qu'a pouscu farga de tant bèlli causo, dèu segur avé la poumo d'or dòu dracas. Coumandas à vosto ourfèbre de vous l'adurre.
- Coume poudriéu vous presenta moun aprendis, Segnour, marmoutejè l'ourfèbre. Es un paure diable, un marco-mau tout espeiandra...
- Adusès-lou ! coumandè lou rèi. Lou vole vière.
lou vaillant ninoi-ninet
L'ourfèbre faguè farda Ninoi-Ninet, l'abihè de propre e l'aduguè au palais. Autant lèu la princesso l'aguè recouneigu.
- Vaqui, diguè au rèi, lou valènt que nous a derrabado dis àrpio di meichant dracas.
L'aguènt miès regarda, lou rèi recouneiguè soun enfant lou sarrè dins si bras, ié faguè milo poutoun. Mai Ninoi-Ninet voulié pas se faire counèisse. Finiguè pamens pèr dire qu'èro bèn soun enfant. Alor debanè touto soun istòri, dòu coumencamen à la fin.
lou vaillant ninoi-ninet
Emmalicia, lou rèi faguè veni si dous autre garçoun. Aquésti, tre que veguèron Ninoi-Ninet, se meteguèron à tremoula.
- Coume vos que fugon castiga ? demandè lou rèi à Ninoi-Ninet.
- Pèr ço qu'es de iéu, aquest respoundiguè, li vole perdouna. Se dèvon èstre puni que la punicioun vèngue dòu cèu. S'anan, tòuti tres, asseta davans lou palais e mandaren, chascun uno flècho en l'èr.-
Se l'un d'entre nautre dèu èstre castiga, lou cèu lou punira.
Ansin se faguè. Li tres fraire anèron dins la court, tiblèron soun arc e lachèron si flècho. Li flècho tirado pèr li dous einat ié retoumbèron dre sus la tèsto, li tuant dou cop. Aquelo que Ninoi-Ninet avié mandado, se venguè planta davans si pèd.
lou vaillant ninoi-ninet
Ninoi-Ninet espousè la jouino princesso e quand soun paire mouriguè es éu que fuguè lou rèi de soun reiaume. Lou gouvernè dins la pas fin qu'à vuei, s'es encaro d'quest mounde.